Er zijn uitgeverijen, waaronder niet zelden van Nederlandse origine, die veel geld verdienen aan het publiceren van wetenschappelijke resultaten. Hun businessmodel ziet er ongeveer als volgt uit. Per wetenschappelijk gebied voeren zijn één of meer tijdschriften waarin wetenschappers hun wetenschappelijke vondsten kunnen publiceren. Voorwaarde daarvoor is echter dat de referees van het betreffende tijdschrift, (voor de auteur) anonieme specialisten op dat vakgebied, het artikel beoordelen als geschikt voor publicatie, al of niet na het verwerken van geadviseerde aanpassingen. Of het artikel wordt afgewezen door de referees.
Een abonnement op het tijdschrift wordt vervolgens, en nu komt het, voor veel geld aangeboden aan de onderzoekende instanties, niet zelden universiteiten. Dus ook de werkgever van de auteur moet (diep) in de buidel tasten om haar resultaten te zien te krijgen.
De uitgever beroept zich op zijn kosten, ook van de referees, en de hoge kwaliteitsstandaard die zij garanderen. Wat weer resulteert in een tijdschrift met een niet te evenaren reputatie die natuurlijk ook afstraalt op de auteurs die in zo'n blad mogen(!) publiceren. Met als gevolg onder meer dat veel onderzoekers in de natuurwetenschappen er heel wat voor over zouden hebben om eens in Nature of Science te publiceren.
Op de keper beschouwd is dit een zeer merkwaardige gang van zaken. De onderzoeksinstelling, niet zelden een universiteit dus betaald door gemeenschapsgeld, moet veel geld op tafel leggen om kennis te nemen van resultaten van andere onderzoekers, meestal ook betaald met gemeenschapsgeld, omdat die gereviewed worden door referees, die veelal ook door gemeenschapsgeld betaald worden!
En een private instelling, wiens enige bijdrage is de fysieke levering van het tijdschrift en de administratie daaromheen, is de lachende derde en strijkt de niet geringe winst op. Waarbij soms zelfs het copyright de auteur ook nog ontfutseld wordt, hoewel dat steeds minder het geval lijkt te zijn.
Een mooi voorbeeld in Nederland is het bedrijf Kluwer dat al jarenlang het monopolie heeft op publicatie van wetteksten en uitspraken van de Hoge Raad. Uiteraard leveren ze meerwaarde door die publicaties te voorzien van deskundige commentaren van rechtswetenschappelijke experts, maar, u raadt het al, die worden door een universiteit betaald, die vervolgens van Kluwer de rekening gepresenteerd krijgt.
Het is duidelijk dat hier iets aan moet veranderen. Het is natuurlijk zeer onterecht dat een bedrijf enorme winsten opstrijkt, terwijl de essentiële kosten door de samenleving worden gemaakt. Bovendien groeien de kosten van de tijdschriften exponentieel, zodanig dat universiteiten selecties moeten maken en arme(re) universiteiten, meestal in derde-wereld landen kunnen überhaupt die abonnementen niet betalen, waarmee de resultaten voor hen niet toegankelijk zijn.
Allereerst moet er worden afgezien van fysieke distributie. Dit brengt de kosten van de uitgevers geheel tot nul terug, waarmee het niet duidelijker kan worden dat hun functie overbodig is. Uiteraard kan een instelling online publicaties laten drukken, maar dat mogen ze dan zelf doen.
Ten tweede moet aan iedereen, dus niet alleen de onderzoeksinstellingen met hun medewerkers, maar aan werkelijk iedereen, waar ook ter wereld, gratis toegang worden verschaft aan alle gepubliceerde resultaten.
Ten derde moeten alle auteurs, willen zij één artikel gepubliceerd krijgen, eerder bij minstens twee artikelen van andere auteurs als referee opgetreden hebben. Daarvoor krijgen zij geen vergoeding, maar dit dient òf in hun arbeidsovereenkomst te worden opgenomen òf moeten ze in hun eigen tijd doen.
Op die manier krijgen burgers niet alleen iets terug voor hun belastinggeld, er wordt eveneens een belangrijk bron op het gebied van onderwijs en onderzoek ontsloten, en tenslotte wordt er een vorm van ontwikkelingshulp gegeven die niet alleen ons niets (extra) kost, maar van onmeetbaar belang is voor de onderontwikkelde landen.
Welke win-win situatie kan daar mee concurreren?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten